Sıcak bir yaz gününde, araba sürerken yolun ilerisinde suya benzeyen bir şey görürsünüz. Arabayı sürdükçe, gördüğünüz suya yaklaştığınızı sanırsınız ama bir türlü varamazsınız. İşte bu noktada algılarınız bir anda karışır. Çünkü sizin gördüğünüz aslında bir su birikintisi değildir.
Atmosferik bir hile olan serap yüzünden halüsinasyon gördüğünüzü de sanabilirsiniz. Ancak durum hiç de öyle değil. Görsel yanılsamadan ibaret olan serabın bilimsel bir açıklaması mevcut.
Sadece sıcak havalarda değil soğuk bölgelerde de görebileceğiniz serabın, farklı çeşitleri var. Hepsinde çıkan görüntü sizi büyüleyebilir ama unutmayın ki bu sadece doğal olarak oluşan optik bir olgu.
Serabın oluşmasına neden olay şey ne?
Asfaltta gördüğünüz sözde halüsinasyonun asıl sebebi, ışığın farklı sıcaklıklardaki yanılsamasıdır. Şöyle ki, soğuk havanın sıcak havadan daha yoğun olmasından dolayı kırılma indisi daha büyüktür. Işık, soğuk havadan sıcak havaya geçişte, yerden uzağa ve daha yoğun havaya bükülür.
Bu çarpık ışıklar da size zeminden geliyormuş görüntüsü verir. Yerde gördüğünüz aslında gökyüzünün kırılmış bir yansımasıdır. Kafa karıştıran ise aslında yansımanın su gibi görünüyor olmasıdır.
TDK’de ılgım, yalgın ve pusarık kelimeleri ile de adlandırılan serabı kamera ile kaydedebilirsiniz. Bu da serabı, halüsinasyondan ayıran bir özelliktir. Çünkü serap, doğal olarak meydana gelen bir optik olgudur.
Serabın sadece sıcak havalarda değil soğuk havalarda da görülmesinin sebebi, iki türde olmasından kaynaklı.
Alçak Serap
Alçak seraplarda, yüzeydeki sıcak ve az yoğun olan havaya giren ışık ışınları yukarı doğru kırılım gösterir. Ufkun altına bakıldığında, aslında ufkun üzerindeki cisim ya da gökyüzünü görürüz. Bu cisimlerde ayna etkisi oluşur yani ters görürüz. Sıcak ortamlar ve sıcak günlerde görülen serap da aslında alçak seraptır.
Yüksek Serap
Serabın sadece sıcak ortamlarda görüldüğü varsayımını kıran yüksek seraplardır. Yüksek seraplarda ışık aşağı doğru kırılır ve ufkun yukarısına bakıldığında aslında ufkun altındaki cisimler görülür. Soğuk havanın yoğun olması ve ışık ışınlarının normale yaklaşarak kırılması ile ortaya çıkan yüksek serap; kutuplar gibi soğuk bölgelerde, eşit derecede düşük sıcaklığın olduğu büyük buz kütlelerinde karşımıza çıkar.
Buz üzerindeki bir uçağın yüksek serabı
Yüksek seraplar, soğuk bölgelerin yanı sıra daha ılıman yerlerde de oluşabilir. Türbülans nedeniyle kuleler varmış gibi görmek, yüksek serabın yanılsamadır. Ancak bu durumlar istikrarlı olmadığı gibi daha zayıftır.
Alçak serap ile karşılaştığımız diğer durumlar:
Isı Bulanıklığı
Alçak serabı, ısı pırıltısı ya da ısı bulanıklığı olarak da adlandırmak mümkün. Yollarda seyir hâlinde gördüğümüz o yanılsama, alçak serabın etkisidir. Asfaltın yanı sıra ısı bulanıklığı, egzozdan veya jet motorlarından çıkan ısı ile de görünür. Bu yüzden sıcak havalarda yollarda gördüğümüz seraba “otoyol serabı” da denilir.
Filmlerde gördüğümüz sıcaktan kavrulmuş gezgin, ileride su bulduğunuz sanıp sevinir ancak zar zor ulaştığı yerde gördüğü tamamıyla bir hiçtir. Suyu bulamadığı gibi bir de sıcaktan aklını yitirdiğini sanır. İşte bu yanılsama da bir alçak seraptır ve çöllerdeki adı da “çöl serabı”dır.
Serabı görmek için hangi şartların karşılanması lazım?
Yerin ısıyı emdiği herhangi bir yerde olarak serap ile karşılaşabilirsiniz. Zemin üzerindeki havayı ısıtarak keskin sıcaklık eğilimi yaratmaya elverişli her yerde serabı görebilirsiniz. Ayrıca serap için düz bir yerde olmasınız gerekir. Eğimli yerler, kırılan ışığın size ulaşmasını engelleyeceğinden düz arazilerde en güzel seraplara rastlayabilirsiniz.
Bu yazımızdan sonra artık sıcak havalarda araba sürerken su var diye tedirgin olup hızınızı kesmenize gerek kalmayacak. Çünkü biliyorsunuz ki bu bir optik olgu. Tabii yine de trafikte dikkatli olmanız gerektiğinin altını çizelim.
