Günümüzde kredi kartı kullanımı nakit kullanımının önüne geçmeye başlamış olsa da cüzdanlarımızda hala nakit para ve ferdî kartlar taşımaya devam ediyoruz. Kimi vakit da kaybolması halinde çok ezaya düşmemek ve üzülmemek için cüzdanlarımıza çok para koymuyoruz.
Michigan Üniversitesi’nden davranışsal ekonomist Alain Cohn liderliğinde yapılan çalışmada, 40 ülkede 17 binden fazla cüzdan “kaybedilmiş”. 13 öğrencinin eline cüzdan tutuşturan Cohn, öğrencileri 355 farklı şehre göndermiş. Her cüzdanda mahallî lisanda alışveriş listesi, anahtar, lokal bir isme ilişkin kartvizit ve bir e-mail adresi konmuş.
Bazı cüzdanlara 13,45$ ya da deneyin yapıldığı ülkenin muadil alım gücünde para ünitesi konarken birtakım cüzdanlara ise hiç para konmamış. Daha sonra araştırma öğrencileri içinde “İyi günler, bu cüzdanı yolda buldum, lakin sahibine ulaştırmaya vaktim yok. Bu bahiste yardımcı olur musunuz?” notuyla birlikte bankalara, postanelere, müzelere, otellere ve polis karakollarına bırakmışlar.
Çalışmanın öğrenciler açısından da sıkıntısız geçtiği söylenemez. Hindistan’da sele yakalanan araştırmacılar, Kenya’da hırsız oldukları kuşkusuyla polis tarafından göz altına alınmışlar. Toplamda 17,303 cüzdanı dağıtılan çalışmada geri dönüş yüzdesi 100 gün içerisinde cüzdanda yer alan e-mail adresine bildirimde bulunulup bulunulmadığına bakılarak hesaplanmış. Geri dönüş yapanlara bunun bir araştırma olduğu, istedikleri takdirde parayı kullanabilecekleri ya da bir hayır kurumuna bağışlayabilecekleri söylenmiş.
Neticede, ortalama olarak içinde para bulunmayan cüzdanların yalnızca %40’ı geri gelirken, içinde para olan cüzdanların %51’i iade edilmiş. Sonuçlar ülke ve bölgeye nazaran de değişiklik göstermiş. İçinde para buluna cüzdanlar en çok %82 oranla Danimarka’da geri getirilirken, Kenya için bu oran %20’nin altında kalmış. Sırf Meksika ve Peru’da içinde para olan cüzdanların geri getirilme oranı olmayan cüzdanlara nazaran düşük çıkmış.
Çalışmayı genişleten araştırmacılar ABD, İngiltere ve Polonya’da cüzdanların içine 94,15$ koymuşlar ve 3 binden fazla cüzdanı dağıtmışlar. Bu durumda ise geri getirilme oranı %72’ye yükselmiş. İyilik faktörünü de tartmak isteyen araştırmacılar kimi cüzdanların içine yalnızca para, kimilerinin içine de hem para hem anahtar koymuşlar. Anahtarlı cüzdanların geri getirilme oranı %61 olurken, anahtarsızlarınki %52’de kalmış.
Araştırmanın yapıldığı ülkelerde rastgele seçilen 2.525 kişi üzerinde yapılan anketlerde kelam konusu davranışların motivasyon kaynakları araştırılmış. İştirakçilere, bulduğunuz cüzdanlarda ne kadar para olması halinde kendinizi çalmış üzere hissedersiniz diye soru yöneltildiğinde miktar arttıkça hırsızlık hissiyatının arttığı görülmüş. Cüzdanda anahtar bulunup bulunmamasının hırsızlık algısı üzerinde tesiri olmamış.
Genel itibariyle cüzdanı geri getirme, cüzdan sahibini düşünmekten çok insanların kendi imajına verdiği kıymetten kaynaklandığı görülmüş. Benzeri formda bir diğer çalışmayla, sigorta müşterilerine formu doldurmadan evvel dürüstlük kontratı imzalatıldığı takdirde sıkıntıları daha dürüst biçimde aktardıkları görülmüş.
