Dünya’nın yaşanabilir bir gezegen olmasını sağlayan etkenlerin en önemlilerinden biri atmosferdeki sera gazlarıdır. Bugün dünyanın ortalama yüzey sıcaklığı 15 derece santigrat civarında. Eğer sera gazları olmasaydı dünya 32 derece santigrat daha soğuk olur, tüm sular donar, dünya yaşama elverişsiz bir hâle gelirdi. İşte tam da bu noktada küresel ısınma nedir, neden oluşur gibi soruları cevaplandırmalıyız. Buzullar eriyor, deniz seviyeleri yükseliyor, sel, fırtına, hortum, kuraklık ve orman yangınları gibi doğal afetler artık daha sık görülüyor. Peki neden? Gelin birlikte öğrenelim.
Sera gazları Dünya’nın ısınmasına nasıl katkıda bulunur? Atmosferdeki sera gazları Dünya’dan yayılan ısıyı önce soğurur, ardından tekrar yayar. Böylece, yeryüzünden uzaya doğru yayılan ısının bir kısmını geri yansıtarak, sera etkisi yapar ve Dünya’nın daha sıcak olmasını sağlarlar. Aynı tür iki atomdan oluşmayan herhangi bir gaz molekülü, kızılötesi ışığı yani ısıyı soğurup yeniden yayabilir. Dolayısıyla atmosferdeki su buharı, metan, karbondioksit, karbonmonoksit, azot monoksit, azot dioksit ve ozon gibi aynı tür iki atomdan oluşmayan tüm gazlar sera gazıdır. Atmosferimizin %99’unu oluşturan azot ve oksijen gazlarıysa sera gazı değildir.
Günümüzde Dünya’nın ortalama yüzey sıcaklığı hızla artıyor. Küresel ısınma olarak adlandırılan bu durum insan etkinlikleri sebebiyle atmosferdeki karbondioksit miktarının aşırı artmasından kaynaklanıyor. 20 bin yıl önce Amerika, Avrupa ve Asya kıtalarının kuzey kısımları buzullarla kaplıyken atmosferdeki karbondioksit derişimi 180 mg/L idi. Sanayi devriminden önce ise bu değer 280 mg/L’ye çıkmıştı. Bugünse yaklaşık 415 mg/L civarında ve artmaya devam ediyor. Peki ya küresel ısınma tam olarak nedir? Neden oluşur? Basitçe anlatmaya başlayalım ve küresel ısınmayı durdurmaya çalışalım.
En temelden başlayalım, küresel ısınma nedir?
Karbondioksit, karbonmonoksit ve benzeri diğer sera gazlarının atmosferde toplanması ve dünya yüzeyinden yansıyan güneş ışınlarının hatta radyasyonunun emilmesini sağladığında küresel ısınma meydana gelir. Bu sayede yansıması ve dünyadan ayrılması gereken güneş ışınları ve radyasyonu dünyada kalarak dünyanın ısınmasına sebebiyet verir. Bu arada bu bahsettiğimiz sera gazlarının ısınma gibi etkilerine de sera etkisi denir.
Peki küresel ısınma neden oluşur, nedenleri nelerdir?
- Aşırı avlanma
- Sanayileşme
- Çiftçilik
- Tüketicilik
- Petrol sondajları
- Enerji santralleri
- Atıklar
- Ormansızlaşma
- Fosil yakıtlar
Balıklar insanların ana protein kaynaklarındandır. Balıkları aşırı tüketmemiz nedeniyle artık deniz yaşamında eksiklikler yaratmış ve okyanus çeşitliliğinde büyük bir eksikliğe neden oluyoruz. Sanayileşme de bu listede yer alıyor çünkü kullanılan kimyasallar ve malzemeler sadece atmosferi değil, altındaki toprağı da kirletiyor. Çiftçilik ise başlıca dertlerimizden biri olacak çünkü beslediğimiz hayvanlar çok fazla metan gazı üretiyor. Ayrıca harcadıkları bitkisel alanlar da cabası.
Fosil yakıtlar, petrol sondajları, ulaşımda kullanılan yakıtlar ise bu süreçte iklim değişikliğine katkıda bulunur çünkü kullanımında ortaya çıkan gazlar atmosfere yayılır, ayrıca vahşi yaşam ve çevre için de fazlasıyla toksik yani zehirlidir. İnsanlar kullandığı ambalaj miktarının haddi hesabı yok, günümüzdeki pek çok ürün, atık ve ambalaj geri dönüşümsüz bir şekilde üretiliyor. Bu maddeler çözündüğünde atmosfere hatta doğaya zehirli gazlar yayıyor. Küresel ısınma artıyor.
Küresel ısınmanın dünyamız için etkileri ve sonuçları nelerdir?
- Yüksek sıcaklıklar
- Kuraklık ve orman yangınları
- Tatlı suyun azalması
- Sel
- Deniz seviyesinin yükselmesine bağlı kıyı bölgelerinin sorunları
- Biyoçeşitlilik
- Topraklar
Bilim insanları her yıl küresel ısınmanın sonuçları hakkında daha fazla şey öğreniyor. Her geçen yıl, her geçen saat belki her geçen saniye bunun gezegenimiz üzerindeki yıkıcı etkisine dair yeni kanıtlar elde ediyoruz. İklim değişikliğine bağlı olarak sıcak hava dalgaları, kuraklıklar, seller, kıtlıklar arttıkça artıyor. İnsanlar her geçen gün daha çok acı çekiyor. Eriyen buzullar daha kötü su kıtlıklarına neden olacak. Yükselen deniz seviyeleri kıyı taşkınlarına yol açacak.
Ormanlar azalacak, yeni haşerelerle başbaşa kalacağız. Tüm bunlar tarıma ve balıkçılığa zarar verecek. Mercan resifleri ve alpin çayırları gibi habitatların bozulması, birçok bitki ve hayvan türünün neslinin tükenmesine neden olacak. Polen üreten yakup otunun çoğalması ve büyümesi, daha fazla hava kirliliğine yani patojenlere belki sivrisineklere elverişli koşullar sunacak. Alerjiler, astım ve bulaşıcı hastalık salgınları daha yaygın hale gelecektir.
Üstümüze düşenlere bakalım: Küresel ısınmayı önlemek için ne yapmalıyız?
- Öncelikle bu konuyu dile getirerek insanları aydınlatın
- Evinizi yenilenebilir enerjiyle donatın
- Yalıtım yaparak enerjiyi koruyun
- A sınıfı enerji tüketen cihazlar kullanın
- Su israfını azaltın
- Yiyebildiğiniz kadar yiyecek alın
- Daha iyi ampuller takın
- Takılı fişleri çekin, açık kalan anahtarları kapatın
- Geri dönüşüme destek verin
- Fosil yakıtları kullanmayın
2015 yılında 195 ülke küresel ısınmayı 2 derece santigrat ile sınırlandırmayı amaçlayan Paris İklim Sözleşmesi’ne imza attı. Ülkeler bu sözleşme ile atmosfere saldıkları karbondioksit miktarını azaltmayı taahhüt etti. Dünya’nın daha fazla ısınması ve doğal dengelerin bozulmasını engellemek için bizimde atmosfere saldığımız karbondioksit miktarını azaltmamız gerekiyor. Bu amaçla yapılması gereken şeylerin başında kömür ve petrol gibi fosil yakıtların kullanımını azaltmak, güneş ve rüzgâr enerjisi gibi çevre dostu enerji kaynaklarına yönelmek geliyor.
Bu arada bilim insanlarımız iklim değişikliği için tonlarca grafik yayınlıyor ve dile getiriyor fakat pek bir etkisi olmuyor. Atmosfere saldığımız sera gazları yüzünden sera etkisi gittikçe artıyor. Kimine göre ‘winter is coming’ gibi gelse de durum pek de öyle değil, çünkü bu kez hem kış hem yaz birlikte bastırarak geliyor. 8 Ekim 2018 tarihinde yaklaşık 700 sayfalık bir rapor bile bunun için yayınlanmıştı. Öyle sıradan bir rapor gibi düşünmeyin, 40 ülkeden 133 yazar toplanmış yaklaşık 6000 bilimsel makaleyi incelemiş, yetmemiş bir de tüm bu araştırmayı yaklaşık 1000 bilim insanına teyit ettirmişler.
Adına da 1,5 ⁰C Küresel Isınma demişler. Ha neden 1,5 bugünlerde zaten daha az değil mi diye soracak olursanız şöyle bir cevap verebilirim: Son yüzyılda dünyanın ortalama sıcaklığı 1 ⁰C kadar yükseldi. Ancak bu durum tahmin ediliyor ki biz düşürmek istesek bile düşüremiyor olacağız hatta 2030 yılında ortalama sıcaklık 1,5 ⁰C artmış olacak. İşte bu raporun da anlatmak istediği şey eğer 12 yıl içerisinde sera etkisine yol açan gazların salınımını 2010’daki seviyenin yarısına düşürebilirsek ve 2050’ye kadar 0 emisyona ulaşabilirsek ancak o zaman bu ortalama sıcaklık artışını 1,5 ⁰C’ye sabitleyebiliriz.
Siz de küresel ısınma için önlem almaya başlayacak mısınız? Yorumlarda aldığınız önlemleri paylaşmayı ve sizin gibi okurları bilgilendirmeyi ihmal etmeyin!
