Herkes doğuştan zeki midir yoksa zekâ seviyesi zamanla artırılabilir mi? Eminiz ki birçok insan zekânın doğuştan geldiğini savunur. Peki bilim buna ne diyor?
Anne ve babalarımızdan, hatta soyağacımızdaki akrabalarımızdan pek çok genetik faktörü taşıdığımız doğru. Ancak zekânın tamamen bunlarla bir ilişkisi olduğunu söylemek mantıklı mı?
Mantıklı gibi görünebilir ancak araştırmalar, bu duruma pek de katılmıyor.
Konuyla ilgili gerçekleştirilen bir çalışma, IQ değerinin ergenlik döneminde önemli derecede değişebileceğini gösterdi.
IQ, genellikle bireylerin entelektüel yeteneklerini ölçen bir skor. Ancak, IQ’nun zaman içindeki değişkenliği, bu ölçümün sabit bir entelektüel kapasiteyi yansıtıp yansıtmadığı konusunda soruları gündeme getirdi. University College London’daki araştırmacıların yaptığı çalışma, 12 ila 16 yaş arasındaki ergenlerin IQ puanlarında dikkat çekici değişiklikler olduğunu ortaya koydu.
Bu değişikliklerin bazıları 20 puana kadar çıkarken bazılarında da benzer derecede düştü. Bu bulgular da IQ’nun statik bir ölçüm olmadığı, aksine bireylerin beyinlerinin gelişim süreciyle paralel olarak dalgalanabileceği anlamına geliyor. Kulağa garip geldiğinin farkındayız!
Özellikle ergenlik döneminde beyin gelişimi, çevresel faktörlerin de etkisiyle IQ’ya büyük etki ediyor.
Görünüşe göre eğitim, IQ’nun artmasında elbette büyük bir role sahip. Konuyla ilgili gerçekleştirilen araştırmalarda, sıkı bir çalışmanın kişide IQ puanında bir artışına sebep olduğu gözlemlenmiştir. Eğitime teşvik, problem çözmeye yatkınlık gibi beyin gelişimini pozitif anlamda etkileyen herhangi bir durum; kişinin zekâ gelişiminde tahmin edilenden daha büyük bir etkiye sahip.
Tabii IQ’daki değişimleri yalnızca eğitime bağlamak mantıklı olmaz. Bu etkenin yanında kişilik, iş ahlâk ve etiği, aile ortamı gibi faktörler; bu artışa sebep olan diğer büyük etmenlerin başında geliyor.
Stephen Ceci’nin belirttiği gibi, ergenlik ve yetişkinlik dönemlerinde sinirsel gelişimde büyük değişiklikler yaşıyoruz. Bu değişimlerle birlikte genetik ve çevresel faktörlerin etkileşimi, bireylerin IQ değerlerinde artış ve düşüşe sebep olabiliyor.
Görüldüğü gibi çevresel etmenler, kişinin IQ puanını artıracağı gibi tek etmen olarak görülmüyor. Aynı zamanda aynı etmenler, olumsuz bir gelişmeye de sebep olabilir. Genetik faktörler zekâda etkili olsa da IQ değerlerinde değişim, bilime göre asla imkânsız görünmüyor.
