Bağımlılık insanlara özgür iradelerini kaybettiriyor olabilir mi? Nikotin bağımlısı kişilerin sigara içmenin zararlarını bildiği hâlde bu davranışa devam etmesinin sebebi bağımlılıklarının iradelerini kırması olabilir mi? Bu soruya bilimin verdiği yanıtı sizlerle buluşturuyoruz.
2017 yılında yayımlanan “Addiction, cigarette smoking, and voluntary control of action: Do cigarette smokers lose their free will?” (Bağımlılık, sigara içimi ve eylemin gönüllü kontrolü: Sigara içenler özgür iradelerini mi kaybediyorlar?) isimli makale bağımlılık ile ilgili önemli gerçekleri ortaya koydu.
Bağımlılık kavramını ve bağımlılığın insan iradesi üzerindeki etkilerini inceleyen bu çalışmada, bağımlılğın kişilerin özgür iradesi üzerindeki etkileri bilimin ışığında aydınlatılmaya çalışıldı.
Araştırma kapsamında deneysel ve gözlemsel yöntemler kullanıldı.
Bağımlılık ve özgür irade arasındaki ilişkiyi inceleyen bu araştırmada, bağımlılık davranışlarının nasıl oluştuğu, sürdürüldüğü ve bireylerin özgür iradelerini ne düzeyde etkilediği incelendi.
Sigara içme alışkanlığı olan ve olmayan katılımcılar üzerine yapılan bu araştırmada çeşitli cinsiyet, yaş, eğitim seviyesi ve sosyoekonomik gruplardan katılımcılar örneklem olarak seçildi.
Bu doğrultuda, bağımlılık düzeyi, özgür irade algısı, davranışsal tepkiler, motivasyon ve istek gibi değişkenler ele alındı
Peki bulgular neyi gösteriyor? Sigara içen bireyler kısa vadeli faydaları uzun vadeli risklerden daha fazla önemsiyor.
Araştırma kapsamında öne çıkan en çarpıcı sonuçlardan biri, kişilerin risklerin farkında olsa da sigara içmenin sağladığı anlık keyif duygusunu bilinçli olarak uzun vadeli sağlık risklerine tercih ettiğinin tespit edilmesi.
Ek olarak, sigara içenlerin geleceği değerlendirme konusunda genellikle düşük bir eğilime sahip olduğu belirtiliyor.
Başka bir deyişle, bu durum, nikotin bağımlısı kişilerin sigara içmenin uzun vadeli zararlarını göz ardı etmelerine sebep oluyor.
Araştırma kapsamında yapılan analizlerdeyse, sigarayı bırakan bireylerin geleceği daha fazla değerlemeye başladığı ve bu konudaki eğilimlerinin arttığı gözlemleniyor.
Bağımlılığın kişinin iradesini tamamen ele geçirmediği ancak iradesi üzerinde etkili olduğu belirtiliyor.
Bulgular, sigara içme davranışının istem dışı ortaya çıksa da gönüllü olarak iradeleri doğrultusunda gerçekleştiğini gösteriyor.
Ek olarak, bağımlılığın motivasyonel kalıpları değiştirdiği, ancak bu değişikliklerin davranış kontrolünü doğrudan etkilemediği belirtiliyor.
Yani, sigara içme isteğinin genellikle istem dışı olarak ortaya çıksa da bu davranışın gönüllü olup bilinçli bir kontrol altında olduğu vurgulanıyor.
Sigarayı bırakma ve bırakmanın ardından tekrar başkama davranışındaysa algılar ve iradenin etkisi olduğu belirtiliyor.
Son olarak, bu araştırmada da her bilimsel araştırmada olduğu gibi bazı kısıtlar olabileceğini ve yalnızca kendi örneklemi kapsamında genellenebileceğini hatırlatarak içeriğimizi noktalayalım.
