Bir insanın kişiliği değişebilir mi? Çocukluktan yetişkinliğe, hatta yaşlılığa kadar, kim olduğumuz ve nasıl davrandığımız sürekli bir dönüşüm mü geçirir yoksa temellerimiz sabit midir? Bu soruya bilimin verdiği yanıtı sizlerle buluşturuyoruz.
2024 yılında yayımlanan “Do People Become More Alike Across the Lifespan? A Meta-Analysis of Changes in the Variability of Personality Traits” isimli makale oldukça çarpıcı sonuçlar ortaya koydu.
“Değişeceğim diyor. Söz verdi.” gibi bir inanışla birilerinin değişmesini bekliyorsanız okumaya devam edin. Çünkü bu araştırma insanların kişilik özelliklerinin zaman içinde değişim gösterip göstermediğini tespit etmeyi amaçlıyor.
İlk olarak araştırmanın metodolojisinden bahsedelim.
Bir tür meta-analiz olan bu araştırma literatürde yapılan benzer çalışmaların sonuçlarını bir araya getirerek, daha geniş ve genel bir sonuç elde etmeyi amaçlıyor.
Bu doğrultuda, literatürde bireylerin kişilik özelliklerindeki değişim üzerine yapılmış 362 bağımsız araştırmayı analiz ediliyor.
Bireylerin kişilik özelliklerinin zamanla değişim gösterip göstermediğini ve bireylerin yaşamları boyunca var olan kişiliklerine daha mı benzer yoksa kişiliklerinden daha mı farklı hâle geldikleri tespit edilmeye çalışılıyor.
Dahil edilen araştırmaların, nicel ve boylamsal araştırmalar olması ve insanların kişilik özellikleri üzerine yapılması gibi kriterler bulunuyor.
Araştırmaya dahil edilen 362 bağımsız çalışmanın toplam örneklem büyüklüğünün 344.270 olduğu belirtiliyor.
Örneklemin demografik özelliklerine bir bakalım.
Çalışma kapsamına alınan 344.270 katılımcının %52,82’sinin kadın ortalama yaşınınsa 24,89 olduğu görülüyor.
Katılımcıların bulundukları ülkelere bakıldığındaysa, %47,21’inin Kuzey Amerika, %38,91’inin Kuzey Avrupa, %3,97’sinin Asya, %4,31’inin Güney Avrupa, %5,60’ının ise Latin Amerika ve Afrika gibi güneyde kalan bölgelerden geldiği görülmekte.
Şimdi bulguları incelemeye başlayalım. Yalnızca erken çocukluk döneminde değişiyormuşuz.
Çalışmada, beş büyük kişilik özelliği (Big Five) üzerinde durularak dışadönüklük, nevrotiklik, açıklık, uyumluluk ve sorumluluk isimli kişilik özellikleri ele alınıyor.
Bu kişilik özelliklerinin, farklı yaş ve zaman dilimlerine göre değişkenlik oranı tespit edilmeye çalışılıyor.
Yapılan araştırmalar sonucunda araştırmacılar kişilik özelliklerinin yalnızca erken çocukluk döneminde değişiklik gösterdiği sonucuna ulaşıyor.
Örneğin, dışadönüklük, nevrotiklik ve açıklığın değişkenliği yaşamın ilk yıllarından sonra hafifçe azalmaya başlıyor.
Araştırmacılar bu durumu, bu dönemde bebeklerin çevreye genetik olarak çeşitli tepkiler vermesi ve zamanla çevreye uyum sağlamalarının değişkenlikteki azalmayı açıklayabileceği şeklinde yorumluyor.
Nevrotiklik ise 5-13 yaş arası geç çocukluk döneminde artış gösteriyor. Araştırmacılar bu durumu okul hayatı ve ergenliğe geçişin etkisi olarak yorumluyor.
Genel olarak bakıldığında insan zaman geçtikçe değişmiyor!
Araştırma bulguları genel olarak değerlendirildiğinde bireylerin kişilik özelliklerinin değişkenliğinin yaşam boyu büyük ölçüde sabit kaldığı görülüyor.
Başka bir deyişle, insanlar zaman geçtikçe ya da yaşlandıkça farklılaşmıyor.
Tabii her bilimsel araştırmanın kısıtları olduğu gibi bu araştırmanın da bazı kısıtları olduğunu ve yalnızca kendi örneklemi kapsamında genelleştirilebileceğini belirterek içeriğimizi noktalayalım.
