Deneyler, sebep-sonuç ilişkisini kavramamıza oldukça yardımcı olan yöntemlerdir. Bir insanın bilime ilgisi olsun veya olmasın, eminiz ki bu deneylerden en azından birini bile denediğinizde bakış açınız değişecek ve daha fazla merak edeceksiniz.
Deneyler, küçük-büyük demeden her yaş kitlesine hitap eden, insana bilimsel bir gerçeği gösteren yöntemlerdir. Zaten hepimiz hayatımızda en az bir kere bile olsa deney yapmış veya yapmaya çalışmışızdır.
İnsanda merak duygusunu daha da tetikleyen bu yöntem, aslında en etkili öğrenme araçlarından biridir. Evde kendi kendinize sıkıldıysanız veya çocuğunuzla kaliteli bir vakit geçirmek istiyorsanız bu listeye bir göz atmanızda fayda var! Eminiz ki bu liste, bilime olan ilginizi arttıracak…
İlk olarak sütten bir plastik yapalım mesela!
Gerekenler:
- Bir bardak süt
- 4 çay kaşığı beyaz sirke
- Bir kase
- Bir süzgeç
Peki gelelim nasıl yapıldığına:
- İlk olarak sütü küçük bir tencereye dökün ve sıcak olana dek ısıtın (Bu aşamada sütü kaynatmamaya özen gösterin).
- Daha sonra sütü, çıkardığınız kaseye dökün.
- Beyaz sirkeyi sütün içerisine ekleyin ve bir kaşık yardımıyla karıştırın.
- Şimdi geldik en eğlenceli kısma… Sütü süzgeçten geçirin ve süzgeçte kalan topaçları toparlayın.
- Oluşturduğunuz plastiğin soğumasını bekleyin ve soğuduktan sonra suda durulayın.
Nasıl gerçekleşti: Aslında yaptığınız şey “kazein” adı verilen bir çeşit peynir. Sütteki proteinin sirkedeki asitle tepkimeye girmesiyle ortaya bu küçük topakçıklar ortaya çıkıyor; bu olay, polimerizasyon tepkimesi olarak da biliniyor. Yani aslında yaptığınız şey tam olarak gerçek bir plastik değil ancak dokusu insana plastik gibi hissettiriyor.
Yumurta kabuklarından kristal yapmak evinize ayrı bir hava katabilir:
Gerekenler:
- Dilediğiniz miktarda temiz yumurta kabukları
- Su
- Çözünebilir katılar: Sofra tuzu, kaya tuzu, şeker, kabartma tozu, deniz tuzu veya boraks
- Isıya dayanıklı küçük kaplar
- Kaşık
- Gıda boyası
- Yumurta kutusu veya küçük muffin kapları
Gereken malzemeler sizi korkutmasın, yapımı çok basit:
- Öncelikle yumurtanın içini boşaltmanız gerek, bu işlemi yumurtanın dar ucuna olabildiğince yakın kırarak gerçekleştirmeniz gerek.
- Yumurta kabuklarını sıcak su yardımıyla temizleyin.
- Daha sonra yumurtanın içindeki ince zarı el yardımıyla çıkarmanız gerek, bu yüzden yumurta kabuğunu sıcak suda yıkamak bu işlem için çok önemli çünkü zarın çıkmasına yardımcı olacaktır.
- Tüm zarı çıkardıktan sonra yumurta kabuklarını yumurta kutusuna veya muffin kaplarına yerleştirin.
- Isıya dayanıklı küçük kabınıza (küçük fincanlar bu deney için yeterli olur) yarım fincan su ekleyin.
- Suya yaklaşık 1/4 çözünebilir katı maddenizi ekleyin.
- Su, aşırı doygun hâle gelene dek katı maddenizi kontrollü şekilde eklemeye devam edin ve karıştırın.
- Gıda boyasını ekleyin.
- Hazırladığınız solüsyonu yumurta kabuklarının içine aşırı olmayacak şekilde dökün.
- Suyun buharlaşmasını beklerken, yumurta kabuklarını sağlam bir zemine yerleştirin.
- Ve kristalleriniz hazır!
Nasıl gerçekleşti: Tuzların, çözeltideki moleküller arasında boşluk kalmayana dek çözünmelerine yardımcı olmak için sıcak suyun enerjisinden yararlandığı anlamına geliyor. Çözelti soğudukça, su enerjisini kaybediyor ve kristaller tekrar katı hâline gelebilmek için çözeltiden ayrılmaya zorlanıyor. Buharlaşma, yavaş yavaş gerçekleştiğinden kristaller git gide daha da büyümeye başlıyor ve ortaya bu güzel dekorasyonlar çıkıyor!
Görünmez yazı deneyiyle sevgilinize, arkadaşınıza veya çocuğunuza sıra dışı notlar bırakabilirsiniz:
Gerekenler:
- Limon
- Su
- Kaşık
- Bir kase
- Kulak çubuğu
- Beyaz bir kağıt
Nasıl yapılıyor:
- İlk olarak limonu ortadan ikiye kesin ve bir kaseye suyunu sıkın.
- Limon suyunun içine birkaç damla su damlatın ve bir kaşık yardımıyla karıştırın.
- Daha sonra kulak çubuğunu limon suyunun içine bandırın ve beyaz kağıda dilediğiniz şeyi yazın.
- Notu bıraktığınız kişiye beyaz kağıdı bir ışık kaynağına yaklaştırmasını söylemeyi unutmayın…
Nasıl gerçekleşti: Limon suyu, sıcaklaştığında oksitlenecektir bunun sonucunda da yazılar sanki paslanmış gibi bir hâle bürünecektir. Üstelik bunu sadece limonla denemenize de gerek yok, limon gibi asitli; portakal, soğan veya sirke kullanarak da yapabilirsiniz. Ancak şimdi ortalığı soğanla veya sirkeyle kokutmaya hiç gerek yok, siz en iyisi ya portakalla ya da limonla yapın bizce!
Suyun da bir yüzey gerilimine sahip olduğunu biliyor muydunuz? Haydi gelin bunu ilk elden deneyimleyin:
Gerekenler:
- Tabak
- Su
- Karabiber
- Çay kaşığı
- Bir miktar deterjan
Nasıl yapılıyor:
- Tabağı alın ve bir miktar su doldurun.
- Su dolu tabağa biraz karabiber ilave edin.
- Suyun tam ortasına birkaç damla deterjan dökün.
Nasıl gerçekleşti: Suyun yüzeyinde görmeseniz de yüzey geriliminden dolayı oluşan çok ince bir zar vardır. Deterjan, bu zarı yırtarak sıvının yüzeyinde yırtılmaya neden olur. Bu yırtılma da karabiberlerin kenara kaçması gibi bir görünüme sebebiyet verir.
Yine bir yumurta deneyi, merak etmeyin bu seferki diğerine nazaran çok daha basit!
Gerekenler:
- Yumurta
- Cam şişe
- Peçete veya gazete
- Kibrit veya çakmak
Nasıl yapılıyor:
- Yumurtayı haşlayın ve haşlandıktan sonra iyice soyun.
- Bir parça gazete veya peçeteyi yakın ve cam şişenin içerisine atın.
- Zaman kaybetmeden yumurtayı cam şişenin tam ucuna otutturun.
- Zaman geçtikte şişenin adeta yumurtayı yediğini göreceksiniz.
Peki bu nasıl gerçekleşebilir diyorsanız: Yumurta, şişenin ağzına ilk konulduğunda iç ve dış ortamdaki basınçları eşitti. Ancak içerisine kağıt yakıp attığınızda, oksijen bitinceye dek yanma olayı devam etti ve yüksek açık hava basıncı yumurtanın esnek olması sebebiyle dışarıdan hava alamadı. Şişenin dışındaki basınç içindekinden fazla olduğundan tıpkı şişe yumurtayı yemiş gibi göründü.
