Apple, 19 Ocak 1983’te şahsî bilgisayarlarda yenilikçi grafiksel kullanıcı arayüzünü Lisa bilgisayarındaki Lisa OS 3.1 ile kullanıma sürerek bilgi süreç tarihinde değerli bir kilometre taşına imza attı. Ortadan geçen 40 yılın akabinde Computer History Museum, işletim sistemi Lisa OS 3.1’in kaynak kodlarını Apple’ın müsaadesiyle paylaştı. Apple’ın en yeterli başarısızlığı
Lisa Office System 3.1 ve Apple Lisa bilgisayarı aslında ticari olarak büsbütün fiyaskoydu fakat bir yıl üzere kısa bir müddet sonra gelen Macintosh ile bu başarısızlığın üstü örtülmüş ve yeni bir çağ başlamıştı. Lakin oraya gelene kadar temeller aslında Lisa OS 3.1 ile atıldı diyebiliriz. Computer History Museum tarafından yayınlanan tarih kokan Pascal kaynak kodlarının tamamı yaklaşık 26 MB boyutunda. Yayınlanan paketin içerisinde Lisa OS dahil olmak üzere çeşitli uygulamalar ve Lisa Toolkit geliştirme sistemi için kodu gösteren alt klasörlere hoş bir formda bölünmüş 1.300’den fazla kaynak belge bulunuyor. Lisa, çağdaş işletim sistemlerinin temelini atmıştı
Apple Lisa, bir yıl sonra Macintosh ile yerini alan fare tabanlı grafiksel kullanıcı arayüzüne (GUI) öncülük ederek, Apple tarihinde tesirli ve kıymetli bir makine olmaya devam ediyor. Yeniliklerine karşın, Lisa’nın yüksek fiyatı (o periyotta 9.995 dolar, günümüzde 30.300 dolar) ve çok sınırlı uygulama desteği onu başarılı bir platform olmaktan uzak tuttu. Sonrasında çok daha uygun fiyatlı olan ve geniş uygulama dayanağıyla misal özellikler sunan Macintosh’un gelişiyle Lisa bilgisayarların sonu gelmiş oldu ve 1985’de platformun geliştirilmesi durduruldu. Apple Lisa piyasaya çıktıktan sonra iki yıl içinde ise sadece 10.000 adet satabildi.
Öte yandan Lisa, geçmişte kimilerinin sav ettiği üzere, bir GUI ile birlikte gönderilen birinci ticari bilgisayar değildi. Çünkü bu onur 1981 yılında çıkan Xerox Star’a ilişkin. Öte yandan Lisa OS 3.1 ise bugün hala daha kullandığımız özelliklerin öncüsü oldu. Simgeleri sürükle-bırak özelliğinin yanı sıra Lisa, çöp kutusu, taşınabilir pencereler, kopyala-yapıştır, üst üste binen çoklu pencereler üzere hala daha kullandığımız temel fonksiyonları sundu. Hatta tek dokunuşla otomatik sistem kapatma bile bu OS ile geldi. Hülasa Lisa OS, devrinin macOS Ventura’sı Windows 11’iydi diyebiliriz.
Eğer 40 yıl evvelki bu tarihi yapıtı indirmek ve kaynak kodlarını incelemek istiyorsanız indirme linkini buraya bırakıyorum.
